Kopia bezpieczeństwa

„I need backup!” (z ang. potrzebuję wsparcia) to popularny zwrot, który możemy często usłyszeć z ust bohaterów filmów akcji lub gier komputerowych, wypowiadany najczęściej w sytuacjach kryzysowych. Słowo „backup” w terminologii komputerowej oznacza kopię zapasową, której posiadanie może uratować użytkownika przed nieprzespanymi nocami i potwornym bólem głowy.

Artykuł powstał w ramach współpracy z magazynem Programista Junior (https://programistajr.pl) i został opublikowany w numerze 02/2022.

Dowiesz się

• Czym jest kopia bezpieczeństwa i dlaczego warto ją wykonywać.

Potrzebna wiedza

• Wiedza o tym, jakie dane są dla nas ważne.

Kopia zapasowa (zwana również kopią bezpieczeństwa) to zapasowa wersja danych, która ma służyć użytkownikowi do odtworzenia oryginalnego zbioru danych w wypadku ich utraty lub uszkodzenia. Podobno ludzie dzielą się na tych, którzy robią kopie zapasowe, i na tych, którzy będą je robili. Na pewno niejednokrotnie przeczytasz lub usłyszysz ten zwrot w swoim życiu. Utrata ważnych danych, połączona ze świadomością, że można było się na taką sytuację przygotować (poprzez wykonywanie kopii zapasowej), sprawia, że wiele osób podejmuje decyzje o rozpoczęciu wykonywania cyklicznych backup’ów.

Często wyobrażamy sobie, że takie rzeczy, jak kradzież, uszkodzenie laptopa czy utopienie telefonu w jeziorze to historie, które przydarzają się innym osobom, ale na pewno nie nam. Rzeczywistość bywa jednak kapryśna. Pod koniec 2021 roku w moim laptopie padł dysk. Po przeżyciu chwili grozy związanej z obawą o moje zdjęcia i dokument szybko nadeszło uczucie ulgi. Byłem przygotowany na taką sytuację, ponieważ kopie bezpieczeństwa ważnych dla mnie plików wykonuję od ponad 10 lat. Muszę uczciwie powiedzieć, że samo wykonywanie kopii zapasowej nie jest zajęciem szczególnie interesującym, ciężko jednak jest mi znaleźć uczucie bardziej satysfakcjonujące niż to związane z odtworzeniem danych z kopii zapasowej po utracie lub uszkodzeniu oryginalnego nośnika.

Dane danym nierówne

Wykonanie kopii zapasowej powinno zostać poprzedzone analizą tego, jakie dane są dla nas ważne. Dla jednych będą to zdjęcia i filmy, inni za wszelką cenę będą chcieli chronić swoje rysunki czy opowiadania, jeszcze inni skupią się na swoich kontaktach, rozmowach z komunikatorów czy stworzonych liniach kodu. Żeby móc zidentyfikować ważne dla nas dane, zachęcam do przeprowadzenia prostego ćwiczenia: „Wyobraźmy sobie, że w tym momencie na zawsze tracimy dostęp do swojego telefonu i komputera. Jakie informacje czy dokumenty na nich zawarte przepadłyby nieodwracalnie? Których byłoby ci najbardziej szkoda?”. Usiądź i wypisz na kartce swoje przemyślenia. Właśnie wykonałeś/aś pierwszy krok do utworzenia kopii zapasowej – przeprowadziłeś/aś analizę danych, dla których chcesz wykonać backup.

Gdzie przechowywać kopie bezpieczeństwa?

Istnieje wiele miejsc, w których możemy przechowywać kopię bezpieczeństwa. Myślę, że miejsca te możemy przyporządkować do jednej z dwóch kategorii:

• Pamięć zewnętrzna (pendrive, dysk zewnętrzny, dysk sieciowy (ang. NAS – Network-attached storage).
• Serwisy zewnętrzne, usługi chmurowe.

Dobrą praktyką jest przechowywanie kopii bezpieczeństwa w dwóch różnych miejscach, na wypadek utraty dostępu do jednego z nich.

Załóżmy, że w przeprowadzonym przeze mnie przed chwilą ćwiczeniu jako ważne dla mnie dane wskazałem:

• zdjęcia,
• skany dokumentów,
• bazę z managera haseł KeePass,
• napisany przeze mnie kod.

Stosując się do dobrych praktyk, chciałbym, żeby kopia zapasowa ważnych dla mnie danych przechowywana były w dwóch niezależnych miejscach (dysk zewnętrzny oraz chmura) i żeby dla chociaż jednego z tych miejsc kopia wykonywała się w miarę automatycznie. Dobrałem do moich danych następujące miejsca, w których przechowywał będę ich kopie zapasowe:

• zdjęcia – Google Photos,
• skany dokumentów – Google Drive,
• bazę z managera haseł KeePass – Google Drive,
• kod – repozytorium kodu GitHub.

Jestem użytkownikiem komputera z systemem Windows i telefonu z systemem Android, mój e-mail znajduje się w serwisie Gmail. Biorąc pod uwagę te czynniki, postanowiłem większość moich danych przechowywać w serwisach oferowanych przez firmę Google, która zapewnia oprogramowanie dla swoich usług (Google Photos oraz Google Drive) działające zarówno na moim telefonie, jak i komputerze, co ułatwia mi synchronizację moich danych. Kod moich projektów przechowuję w serwisie GitHub, który jest największą platformą do przechowywania kodu. Jednocześnie raz w miesiącu ręcznie przerzucam wszystkie ważne dla mnie dane na dysk zewnętrzny.

Oczywiście powyższe propozycja to tylko przykład. Wychodzę z założenia, że niezależnie od tego, z jakich serwisów i programów korzystasz, dopóki wykonujesz kopię bezpieczeństwa ważnych dla siebie danych i jesteś w stanie je odtworzyć w przypadku utraty oryginalnego nośnika, to twój sposób jest dobry. Reszta to rzecz gustu i technikalia.

Warto wiedzieć

Często w trakcie dyskusji o kopiach zapasowych czy redundancji danych usłyszeć można sformułowanie RAID (ang. Redundant Array of Independent Disks). Jest to sposób połączenia dwóch lub większej ilości dysków twardych w jedną macierz (widoczną jako jeden dysk). Dane przechowywane na macierzy RAID zapisywane są jednocześnie na kilku dyskach twardych, dzięki czemu w przypadku awarii jednego z nich dostępność danych nie ulega zmianie. Macierze RAID są powszechnie stosowane w rozwiązaniach serwerowych, dzięki czemu uzyskiwana jest odporność na awarie oraz zwiększenie prędkości transmisji w porównaniu z pojedynczym dyskiem.

Bezpieczeństwo kopii danych

Wykonując kopię zapasową, należy bezwzględnie zadbać o jej bezpieczeństwo poprzez:

• zabezpieczenie (fizycznego lub cyfrowego) dostępu do nośnika, na którym przechowywana jest zapasowa kopia danych
• szyfrowanie plików z wrażliwymi danymi lub całego nośnika.

W przypadku przechowywania danych w chmurze (na przykład na dysku Google Drive) warto pamiętać, że dane przechowywane na wirtualnym dysku zabezpieczone są w tym samym stopniu, w jakim zabezpieczone jest nasze konto, którym logujemy się do usługi. Przydatne rady dotyczące zabezpieczenia poczty Gmail (oraz dysku Google Drive) przedstawiono w artykule „Jak zabezpieczyć pocztę gmail?”.
Jeżeli w skład naszej kopii bezpieczeństwa wchodzą dane, które uważamy za wrażliwe, powinniśmy rozważyć ich szyfrowanie. W przypadku utraty naszej kopii bezpieczeństwa osoba, która wejdzie w jej posiadanie, nie będzie mogła ich odczytać. O tym, jak szyfrować pliki z wykorzystaniem programu 7-Zip, mogliście przeczytać w artykule Marcina pt. „Uczymy się szyfrować pliki”.

Jeżeli jeszcze nie czytaliście wyżej wymienionych artykułów, to serdecznie zapraszam do nadrobienia zaległości.

Wehikuł czasu

Zdarza się, że największy zysk z wykonanych kopii danych osiągamy po latach, nie dzięki potrzebie ich odtworzenia w krytycznym momencie, lecz dzięki wartości sentymentalnej, jaką przez lata dla nas nabierają. Stare zdjęcia, utwory muzyczne, zapisy w wirtualnym pamiętniku znalezione po wielu latach zyskują niesamowitą moc i potrafią być wielkim źródłem szczęścia. Chociażby po to warto wykonać od czasu do czasu kopię zapasową.

Ciekawostka

Niestety nie wszyscy dorośli wykonują kopie zapasowe danych, które są dla nich ważne.
Zapytaj rodziców lub opiekunów, w jaki sposób wykonują kopie bezpieczeństwa swoich plików. Jakie pliki są dla nich ważne? Czy 10-15 lat temu wykonywali kopie bezpieczeństwa? Jak zmieniły się nośniki danych, na których trzymali swój backup?

Zapamiętaj

• Ludzie dzielą się na tych, którzy robią kopie zapasowe, i na tych, którzy będą je robili – lepiej należeć do tej pierwszej grupy.
• Wykonanie kopii zapasowej powinno zostać poprzedzone analizą tego, jakie dane są dla nas ważne.
  Kopie zapasowe oraz miejsca, w których je przechowujemy, powinny być odpowiednio zabezpieczone.

Ćwicz w domu

• Zapytaj rodziców lub opiekunów, w jaki sposób wykonują kopie bezpieczeństwa swoich plików.
• Zastanów się, jakie dane przechowywane na twoim komputerze lub telefonie są dla ciebie ważne.
• Wykonaj pierwszą kopię bezpieczeństwa swoich danych.

Zapraszamy do zapoznania się z innymi artykułami przygotowanymi przez bezpieczny.blog dla magazynu Programista Junior:

• Nie daj przestępcy ukraść swojego konta gamingowego, czyli co to jest dwuskładnikowe uwierzytelnianie i dlaczego jest ważne?
• Jak rozpoznać phishing?
• Zabezpieczamy domową sieć przed stronami wyłudzającymi od nas dane - gościnny wpis w serwisie Sekurak.pl
• Używamy managera haseł
• O czym pamiętać konfigurując router
• Jak zabezpieczyć pocztę e-mail?
• Znajdź wirtualną flagę
• Uczymy się szyfrować pliki
• Bezpieczeństwo systemów satelitarnych
• Piractwo komputerowe
• Czym jest honeypot?

Wiktor

Z zawodu bezpiecznik, szukający dziury w całym. Sympatyk dzielenia się wiedzą, maniak planszówek, miłośnik książek i filmów szpiegowskich. Prywatnie mąż i tata.